ទស្សនវិស័យ

បណ្ណសារប្លាក៖ អក្សសាស្រ្តខ្មែរ

ញុំារកឆ្ងាញ់់ ស្រលាញ់់រកល្អ

Posted on ខែវិច្ឆិកា 11, 2011 | មតិ 4

ត្រូវមែនអត់់,ភាសិតខ្ញុំនឹករកឃើញមិញៗនេះ?
មនុស្សទូទៅពិតជាអញ្ចឹងមែនហើយ ប៉ុន្តែយើងក៏ដឹងដែរថាមនុស្ស
ញុំាម្ហូបអាហារឆ្ងាញ់់ទៅតាមចំណង់់ខុសៗគ្នាខ្លះៗដែរ។អ្នកខ្លះញុំាម្ហូប
ដែលខ្លួនថាឆ្ងាញ់់ ប៉ុន្តែចំពោះខ្ញុំបែរជាថាមិនឆ្ងាញ់់ទៅវិញ។មនុស្សគ្រប់់
ជាតិសាសន៌ក្នុងលោក បរិភោគអាហារឆ្ងាញ់់ៗទៅតាមចំណង់់ចំណូលចិត្ត
នៃជាតិសាសន៌របស់់ខ្លួន។ជនជាតិឥណ្ឌា អារ៉ាប់់ បារំាង ចិន ខ្មែរ …..
ចំអិនម្ហូបអាហារខុសៗគ្នា ដើម្បីបរិភោគតាមទំនៀមទំលាប់់របស់់ខ្លួន
ហើយជាតិសាសន៌មួយក៏មិនអាចនឹងបោះបង់់ម្ហូបអាហាររបស់់ជាតិសាសន៌
ខ្លួនហើយមកញុំាម្ហូបអាហាររបស់់ជាតិសាសន៌ដទៃនោះទេ។ទំលាប់់បរិភោគ
នេះ មិនអាចឬមិនងាយនឹងប្ដូរបានទេ ៖ជនជាតិឥណ្ឌា អារ៉ាប់់…ទំលាប់់
បរិភោគអាហាររបស់់ខ្លួនពីដើមយ៉ាងម៉េចនៅតែបន្តជាដរាបរៀងទៅ។
ដូចខ្មែរយើងចូលចិត្តញុំានំបញ្ចុក ដែលជាអាហារប្រពៃណីជាតិខ្មែរ
ហើយនោះ ក៌នឹងមិនអាចបោះបង់់បានទេ ។នំបញ្ចុកនេះ ខ្មែរគ្រប់់គ្នា
ញុំាថាឆ្ងាញ់់ពេញមាត់់គ្រប់់គ្នា ។ប៉ុន្តែចំពោះ ជនជាតិដទៃ ដូចជា
ឥណ្ឌា ឬអារ៉ាប់់ ,គេនឹងមិនចូលចិត្តទេ ទោះបីជាអោយគេភ្លក់់ប៉ុន្មាន
ដងក៏ដោយ ក៏គេនៅតែមិនអាចថាឆ្ងាញ់់ដូចម្ហូបអាហាររបស់់ជាតិសាសន៌គេទេ។
ចំពោះន័យស្រលាញ់់រកល្អ, ក៏យើងអាចវិភាគដូចន័យញ៉ុំារកឆ្ងាញ់់
ខាងដើមភាសិតដែរ។មនុស្សគ្រប់់គ្នា តែងស្រលាញ់់អ្វីគ្រប់់យ៉ាងដែលល្អ
ហើយមិនត្រឹមតែស្រលាញ់់ទេថែមទំាងចង់់បានទៀត។ប៉ុន្តែក្នុងសង្គមរស់់នៅ
មនុស្សមានជំរើសខុសគ្នា ។អ្នកខ្លះគេស្រលាញ់់អ្វីដែលអ្នកផ្សេងទៀត
មិនស្រលាញ់់ មិនចូលចិត្ត។អ្នកខ្លះនិយាយថាស្រលាញ់់ ប៉ុន្តែក្នុងចិត្ត
មិនស្រលាញ់់ឬ មិនពេញចិត្តទេ ដូចករណីស្រីក្រម៉ុំស្រលាញ់់មនុស្សចាស់់
ដើម្បីលុយ ព្រោះបើស្រលាញ់់ប្រុសក្មេងអត់់មានលុយ ក៏មិនអាចតោង





អត្ថបទទាក់់ទង ៖គោចាស់់ស៊ីស្មៅខ្ចី
ខាងក្រោមនេះជាប្រជុំភាសិតខ្មែរដែលខ្ញុំប្រមូលទុកសំ
រាប់តម្រូវការក្នុងការសរសេរឬនិពន្ធ៖
១_ពេលវេលាគឺលុយ
២_ពុតគ្រូកុំត្រាប់់ ច្បាប់់អោយយក
៣_ជ្រងោប៉ុនគល់់ មិនយល់់ប៉ុនសក់់
៤_កុំទុំមុនស្រគាល
៥_ដល់់ត្រើយសើយគូថអោយ
៦_ថោកអីនឹងដៃ ថ្លៃអីនឹងមាត់់
៧_ចេះដប់់មិនស្មើប្រសប់់មួយ
៨_ទៅឥតគេរក មកឥតគេហៅ
៩_ចំណេះជិះកឯង
១០_ដាំជើងក្រានមិនប្រមាណឆ្នាំង
១១_ដូចក្រពើវង្វេងបឹង
១២_មនុស្សចិត្តជាតែងមានគ្នាជាទីពឹង
១៣_ដំរីខ្វាក់់ ទ្រមាក់់ខ្វិន
១៤_បាតដៃ ខ្នងដៃ
១៥_បោះសន្ទូចរំលងភ្នំ
១៦_ចានក្នុងរាវ លែងអីរណ្ដំគ្នា
១៧_ឆ្អិនសឹមស៊ី
១៨_សូវអោយសាច់់កុំបង្ហាញព្រៃ
១៩_កាប់់បំពង់់ រង់់ទឹកភ្លៀង
២០_ឆ្មាមិននៅ កណ្ដុរឡើងរាជ
២១_ខឹងអោយខំអត់់ ខ្សត់់អោយខំរក
២២_គោផ្អើលមិនគិត គិតទៅទាស់់គ្នា
២៣_ងប់់នឹងល្បែងតែងហិនហោច
២៤_ឃ្លោកលិច អំបែងអណ្ដែត
២៥_ចេះពីរៀន មានពីរក
២៦_ឆ្អឹងស្រែកស្បែកហៅ
២៧_ឈើពុក កុំដាក់់គូថលើ
២៨_ជាងមិនកើត បន្ទោសដែក
២៩_ញៀននឹងល្បែង តែងបង់់យស
៣០_ឋានសួគ៌ គួរយើងប្រាថ្នា
៣១_វឌ្ឍីពរ អ្នករតែងត្រូវការ
៣២_តក់់ៗពេញបំពង់់ ឆុងៗកន្លះគ្រហែត
៣៣_ណែនាំខុសផ្លូវ តែងទៅអបាយ
៣៤_ថយយស ព្រោះព្រហើន
៣៥_ទូកទៅ កំពង់់នៅ
៣៦_ធ្ងន់់នឹងថ្ម ក្រនឹងក្ដី
៣៧_នៅផ្ទះម្ដាយទីទៃ នៅព្រៃម្ដាយតែមួយ
៣៨_ផ្លែឈើជ្រុះមិនឆ្ងាយពីគល់់
៣៩_ពងមាន់់កុំជល់់នឹងថ្ម
៤០_មុជមិនជ្រៅ ទៅមិនឆ្ងាយ
៤១_ភ្លើងឆេះតែពីសំរាម
៤២_រស់់ក៏គាប់់ ងាប់់ក៏គួរ
៤៣_លេងក្មេងអាប់់យស លេងពស់់ខាំដៃ
៤៤_កុំយកកទៅលអន្ទាក់់
៤៥_ពងមាន់់កុំផ្ញើនឹងក្អែក
៤៦_ឡេះឡោះ ឡូឡា លោកហៅថាអាប់់យស
៤៧_នឹងលេបវាស្លាក់់ នឹងខ្ជាក់់វាស្លែង
៤៨_បូញមាត់់ បត់់ដុំដៃ
៤៩_មាត់់មានគំរប ដបមានឆ្នុក
៥០_នៅមិននៅ យកជ័រព្នៅត្បៀតឃ្លៀក
៥១_ប្រហែសបាត់់ ប្រយ័ត្នគង់់
៥២_ស៊ីដើម្បីរស់់ កុំរស់់ដើម្បីស៊ី
៥៣_ជីវិតគឺជាការតស៊ូ
៥៤_អោនដាក់់គ្រាប់់ ងើយស្កក
៥៥_បើមិនជួយចែវចូវ កុំតែយកជើងរាទឹក
៥៦_សំដីជាឯក លេខជាទោ
៥៧_ឮផ្គរលាន់់ កុំអាល់់ចាក់់ទឹកចោល
៥៨_សាច់់មិនស៊ីយកឆ្អឹងព្យួរក
៥៩_គោដំបៅខ្នង ក្អែកហើររំលង រំសាយកន្ទុយ
៦០_ដំរីសារស្លាប់់យកចង្អេរមកបាំង
៦១_អណ្ដើកនៅជើង បាច់់អីក្ដក់់ឆ្កែ
៦២_ទំពក់់វាទៅ ទើបព្នៅវាជ្រុះ
៦៣_កុំពត់់ស្រឡៅ កុំប្រដៅមនុស្សចាស់់/មនុស្សខូច?/ស្រីខូច?
៦៤_ម្ង៉ៃនឹងចេះអោយគេកោត ម្ង៉ៃនឹងឆោតអោយគេអាណិត
៦៥_ប្រាក់់ក៏បង់់ថង់់ក៏ដាច
៦៦_សប្បុរសពេកចាញ់់ធន នាទុរជនចាញ់់ឥន្រ្ទីយ៌
៦៧_ដំបៅមិនឈឺ យកឈើចាក់់
៦៨_ចង់់ឆ្ងាញ់់អោយរកអន្លក ចង់់ស្រណុកអោយនឿយពីក្មេង
៦៩_នាងរត់់រកអ្នក មេខាតលក្ខណ៏រត់់រកអាបាក់់ទន្សា
៧០_សំដីសជាតិ មាយាទសពូជ
៧១_ផ្លូវវៀចកុំបង់់ ផ្លូវត្រង់់កុំគន្លង
៧២_កាលដែលឈឺធ្ងន់់យកដំរីទៅបន់់ ដល់់ជំងឺស្រន់់យកពងមាន់់ទៅថ្វាយ
៧៣_ត្រីមួយកន្ត្រក ស្អុយមួយស្អុយទាំងអស់់
៧៤_ឃ្លានឆ្ងាញ់់ ស្រលាញ់់ល្អ
៧៥_ទឹកហូរមិនដែលហត់់ ប្រុសក្បត់់កុំអោយជឿ
៧៦_មនុស្សខ្វាក់់មួយនគរ មនុស្សខ្វាក់់តែភ្នែកម្ខាងគឺជាស្ដេច
៧៧_អណ្ដាតជាអាទិ៏គន្លង បានសុខទុកផងពីព្រោះអណ្ដាត
៧៨_សាមគ្គីគឺជាកំលាំង
៧៩_ទឹកឡើងត្រីស៊ីស្រមោច ទឹកហោចស្រមោចស៊ីត្រី
៨០_ឆ្កែខាំអោយរកម្ចាស់់ គោឆ្កឹះអោយរកនាយ
៨១_ធ្វើបុណ្យបានបុណ្យ ធ្វើបាបបានបាប
៨២_ដំរីជើងបួនគង់់មានភ្លាត់់ អ្នកប្រាជ្ញចេះស្ទាត់់គង់់មានភ្លេច
៨៣_ចុះទឹកក្រពើ ឡើងលើខ្លា
៨៤_ម៊ឺះៗ កេះឆ្នាំងបាយធ្លុះ
៨៥_តោកៗសឹកមាត់់ត្រឡោក ឆ្អែតពោះក្របី
៨៦_សាបមួយដៃប្រៃមួយចឹប
៨៧_អង្គុយលើចង្អេរលើកខ្លួនឯង
៨៨_មនុស្សកុំមើលងាយមនុស្ស
៨៩_ហុតទឹកសំលឹងកាក
៩០_សំណាបយោងដី ស្រីយោងបុរស
៩១_អូសទូកកុំអោយល្អាន ចាប់់ត្រីបានកុំអោយល្អក់់ទឹក
៩២_នំមិនធំជាងនាឡិ
៩៣_ចិត្តជាទេវទត្ត មាត់់ជាទេវតា
៩៤_យល់់ញាតិ ឃ្លាតច្បាប់់
៩៥_ចូលស្ទឹងតាមបទ ចូលស្រុកតាមប្រទេស
៩៦_ភូតនៅហោរ ចោរនៅជាង
៩៧_ស្ងៀមជាងស្រដី
៩៨_គ្នាច្រើនអន្សមខ្លោច គ្នាដូចស្រមោចអន្សមឆៅ
៩៩_មួយជំហ៊ានថយក្រោយ ជាត្រើយសុភមង្គល (បានពីប្អូនពិសិទ្ធ)
១០០_ចេះឯងអោយក្រែងចេះគេ
១០១_យល់់តូចកុំអាលខំ ទោះយល់់ធំកុំអាលស្រាយ
១០_គេខុសកុំអាលអរ គេសាទរកុំអាលអួត
១០៣_កុំយកមេឃទ្រាប់់អង្គុយ
១០៤_ដេកផ្សំដួល រមួលផ្សំគ្រេច
១០៥_អត្ថាហិ អត្តនោ នាថោ,ខ្លួនទីពឹងខ្លួន
១០៦_ចំណេះជាអាហារ ប្រាជ្ញាជាអាវុធ
១០៧_ចង់់ដឹងផលពិត អោយពិនិត្យរកហេតុ
១០៨_សប្បាយមិនដែលគ្មានទុក្ខ
១០៩_ចិត្តល្អ មិនក្រយូរ
១១០_វិជ្ជានាំអោយមានវិន័យៗនាំអោយមានសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរៗនាំ
អោយមានទ្រព្យសម្បត្តិៗនាំអោយបានធម៌ៗនាំអោយបានសុខ។
១១១_ធ្វើល្អបានល្អ ធ្វើអាក្រក់់បានអាក្រក់់
១១២_មានៈបាត់់មិត្ត ឥតអ្នកជាផៅ ក្រេវក្រោធឃោរឃៅរមែងបាត់់អង្គ
១១៣_នឹងលេបវាស្លាក់់ នឹងខ្ជាក់់វាស្លែង
១១៤_ប្រើអន្ទង់់ទៅចំហុងនឹងភក់់
១១៥_អ្នកមានរក្សាខ្សត់់ ដូចសំពត់់ព័ទ្ធពីក្រៅ អ្នកប្រាជ្ញរក្សាខ្លៅ ដូចសំពៅនូវសំប៉ាន
១១៦_លោកថាល្វា សម្បកក្រៅហោង ភ្លឺផ្លេកយល់់យង់់ រីក្នុងផ្លែ សឹងតែមមង់់ក្រាស់់ក្រៃនៅក្នុង នោះហោងលោកថា
១១៧_ស្អប់់ជំពប់់លើ
១១៨_ចង់់ចេះអោយសំលាប់់អាចារ្យ ចង់់បានផ្លែផ្កាអោយយកភ្លើងដុតគល់់
១១៩_ខឹងគោ វាយរទេះ

ទស្សនវិជ្ជា & Philosophy

ទស្សនវិជ្ជា

១- តើទស្សនវិជ្ជាជាអ្វី ?
ចំៈ- តាមទស្សនៈរបស់Pythagore: ទស្សនវិជ្ជាគឺស្នេហាគតិបណ្ឌិត ។
– តាមទស្សនៈរបស់ Socrates: ទស្សនវិជ្ជាគឺចង់បានគតិបណ្ឌិត ព្រោះមនុស្សខ្វះគតិបណ្ឌិត ។
– តាមទស្សនៈរបស់ Platon:
ទស្សនវិជ្ជាគឺជាការខិតខំដើម្បីរំដោះបញ្ញា ដើម្បីឲ្យចេញពីគុក ភាពអវិជ្ជា និង ជាការធ្វើដំណើរឆ្ពោះទៅរកសច្ចភាព។
– តាមទស្សនៈរបស់ Aristote:
ទស្សនវិជ្ជាគឺជាការគិតដែលមានគោលបំណងខ្ពស់បំផុត
ហើយ ទាក់ទងទៅនឹងសច្ចភាពនៃបទពិសោធន៍ទាំងអស់របស់ មនុស្ស។

២- តើទស្សនវិជ្ជា និង វិទ្យាសាស្ត្រ មានលក្ខណៈប្រហាក់ប្រហែល គ្នានិងខុសគ្នាត្រង់ណាខ្លះ? ចូរពន្យល់ ?
ចំៈ ទស្សនវិជ្ជា និង វិទ្យាសាស្ត្រ មានលក្ខណៈប្រហាក់ប្រហែល និង ខុសគ្នាដូចខាងក្រោម៖
– វិទ្យាសាស្រ្ត គឺជាអង្គពុទ្ធិដែលបានផ្ទៀងផ្ទាត់ និង មាន លក្ខណៈជាប្រព័ន្ធ ។ វិទ្យាសាស្ត្រផ្តោតយកចិត្តទុកដាក់ជា សំខាន់ទៅលើរបកគំហើញ នៃសច្ចភាព ។
– ទស្សនវិជ្ជា គឺជាវិទ្យាសាស្ត្រមួយ ពីព្រោះវិធីទស្សនវិជ្ជាមាន លក្ខណៈជាប្រព័ន្ធ និង ប្រកបដោយវិចារណញាណទៀត ផង ។
– ការខុសគ្នារវាងវិស័យទាំងពីរនេះគឺថា វិទ្យាសាស្ត្រនិមួយៗ មានកម្មវត្ថុសិក្សាតូចចង្អៀត ចំណែកទស្សនវិជ្ជាវិញ មាន កម្មវត្ថុសិក្សាធំទូលាយ ។ ទស្សនវិជ្ជាយកចិត្តទុកដាក់ទៅ លើតំលៃ និង បុគ្គលិកលក្ខណៈរបស់មនុស្ស ហើយបញ្ចូល នូវបញ្ហាផ្សេងៗទៀតជាច្រើន ដូចជា ព្រលឹង យុត្តិធម៌ និង អាទិទេពជាដើម ។
៣- តើទស្សនវិជ្ជា មានមុខងារអ្វីខ្លះ ?
ចំៈ ទស្សនវិជ្ជាមានមុខងារសំខាន់បីយ៉ាងគឺ៖
– ទស្សនវិជ្ជា ជាអ្នកពិនិត្យដោយប្រុងប្រយ័ត្ន ព្រមទាំងធ្វើការ រិះគន់ មូលបដិញ្ញា(ការអះអាង) និង ការសន្និដ្ឋាននៃ
វិទ្យាសាស្រ្តទាំងអស់ ។
– ទស្សនវិជ្ជា ជាអ្នកធ្វើសំយោគនូវលទ្ធផលទាំងឡាយរបស់ វិទ្យាសាស្ត្រ ។
– ទស្សនវិជ្ជា ជាអ្នកបង្រួបបង្រួម និង នាំវិទ្យាសាស្ត្រផ្សេងៗ ឲ្យមានឯកភាពគ្នា និង គាំទ្រគ្នាទៅវិញទៅមក ។

៤- តើវិធីទស្សនវិជ្ជាជាអ្វី? មានប៉ុន្មានជំហាន? អ្វីខ្លះ?
ចំៈ វិធីទស្សនវិជ្ជា គឺជាវិធីមួយដែលត្រូវបានគេបង្កើតឡើង ដើម្បីធ្វើ ការឆ្លុះបញ្ចាំងបញ្ហាផ្សេងៗក្នុងគោលបំណងស្វែងរកសច្ចភាព។
មាន៧ជំហានគឺ៖
– ការយល់ដឹងអំពីបញ្ហា ឬ ការកំណត់បញ្ហា
– ការប្រមូលទិន្នន័យ
– ការរៀបចំ និង វាយតម្លៃទិន្នន័យដែលប្រមូលបាន
– ការស្នើឡើងជាសម្មតិកម្ម ឬ ដំណោះស្រាយ
– ការអង្កេតពិនិត្យទៅលើសម្មតិកម្ម
– ការរកឃើញនូវសច្ចភាព
– ការអនុវត្តនូវគោលការទាំងឡាយលើករណីជាក់ស្តែង ។

៥- តើវិធីសំខាន់ៗនៅសហសម័យនេះមានអ្វីខ្លះ? ចូរពន្យល់?
ចំៈ មាន៦ គឺ៖
1- អនុមានរួម៖ ជាវិចារមួយបែបដែលចេញពីភាពដោយឡែក ទៅរកភាពរួម ។
ឧទាហរណ៍ៈ
ម៉ុក ស្លាប់
ម៉ៅ ស្លាប់
ម៉ែន ស្លាប់
ម៉ុក ម៉ៅ ម៉ែន ជាមនុស្ស ។
ដូចនេះ មនុស្សទាំងអស់ត្រូវតែស្លាប់ ។

2- អនុមានញែក៖ ជាវិចារមួយបែបទៀតដែលចេញពីភាពរួម ទៅភាពដោយឡែក ។
ឧទាហរណ៍ៈ
លោហៈទាំងអស់សុទ្ធតែចំលងអគ្គិសនី។
Cu ជាលោហៈ
ដូចនេះ Cu ក៏ចំលងអគ្គិសនីដែរ ។

3- បដិសំយោគ៖ ជាដំនើរនៃការទទួលបានពុទ្ធិ តាមរយៈ បច្ចេកទេស សំនួរ ចំលើយ ។

4- វិធីវិភាគ៖ ជាការផ្តាច់អ្វីមួយឲ្យទៅជាផ្នែកៗ។ វិធីវិភាគមានពីរគឺៈ
វិភាគពិត (វិទ្យាសាស្រ្តពិត)
វីភាគក្នុងគំនិត (វិទ្យាសាស្រ្ត)

5- វិធីស្រមើស្រមៃ៖ ជាទំនោមួយដែលផ្អែកជាសំខាន់ទៅលើ អារម្មណ៍ និង សភាវគតិ ។ ការនិយមវិធីនេះច្រើនពេកនាំ ឲ្យមានកំហុសឆ្គង និង បាត់បង់ភារកិច្ចទស្សនវិជ្ជា ។

6- វិធីសហចក្ខុ៖ ជាទម្រង់ការមួយ អាស្រ័យលើមនុស្ស ពិនិត្យ លើវត្ថុមួយ ក្នុងភាពទាំងមូលរបស់វា។ វាជាវិធីទស្សនវិជ្ជា ដែលមានលក្ខណៈពិសេស ពីព្រោះវាក្តាប់អ្វីមួយតាម ទស្សនៈទូលំទូលាយ ។

៦- ចូរនិយាយអំពីវិធីដំបូងបង្អស់?
ចំៈ វិធីដំបូងបង្អស់ ដែលមនុស្សធ្លាប់បានប្រើប្រាស់គឺ វិធីចំរុះរវាង ការអង្កេតពិនិត្យ និង ការពិចារណា ហើយត្រូវបានគេចាត់ទុក ជាប្រភពនៃវិធីផ្សេងៗទៀត ។ មនុស្សសម័យបុព្វកាលបានប្រើ វិធីនេះដើម្បីស្វែងរកចំណីអាហារ និង ទីជម្រករបស់ពួកគេ ។
ការអង្កេត ពិនិត្យ និង ការពិចារណា សង្កត់ធ្ងន់ទៅលើពុទ្ធិដែល គេទទួលបាន តាមរយៈសរីរាង្គវិញ្ញាណរបស់មនុស្ស ។

៧- តើមនុស្សមានប្រភពមកពីណា ?
ចំៈ ប្រភពរបស់មនុស្ស៖
– ទ្រឹស្តីវិវត្តន៍៖ មនុស្សបានវិវត្តន៍មកពីបុព្វបុរសដែលមាន លក្ខណៈស្រដៀងនឹងមនុស្សដែរ(ស្វា) ។ មនុស្សបាន វិវត្តន៍បន្តិចម្តងៗនូវគ្រប់ទំរង់នៃជីវិត ។
– ទ្រឹស្តីអាទិទេព៖ មនុស្សត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយព្រះជា ម្ចាស់។ គម្ពីរគ្រិស្តសាសនា Bible បានសរសេរថា ព្រះបាន បង្កើតមនុស្សពីលំអងធូលី ហើយបានផ្លុំខ្យល់ជីវិតចូលតាម រន្ធច្រមុះរបស់មនុស្ស រួចហើយមនុស្សក៏ក្លាយជាព្រលឹង ដែលមានជីវិត ។

៨- តើសារជាតិមនុស្សត្រូវបង្ហាញឲ្យឃើញតាមទស្សនៈអ្វីខ្លះ ?
ចូរពន្យល់ ?
ចំៈ សារជាតិមនុស្សត្រូវបង្ហាញឲ្យឃើញតាមទស្សនៈ៤គឺ៖
– ទស្សនៈវិចារណញាណនិយមៈ បានចង្អុលបង្ហាញពី សមត្ថភាពរបស់មនុស្សក្នុងការដឹង និង ពិចារណា ។ វាជា គុណសម្បត្តិតែមួយគត់ ដែលគុណសម្បត្តិនេះផ្តាច់ឬញែក មនុស្សចេញពីសត្វមានជីវិតផ្សេងៗទៀត ។
– ទស្សនៈសាសនាៈ ធម្មជាតិរបស់មនុស្សមានលក្ខណៈជា ព្រះ ។ មនុស្សជាភាវៈដែលបង្កើតដោយព្រះជាម្ចាស់ ហើយបង្កើតនៅក្នុងរូបភាពជារបស់ព្រះ។
– ទស្សនៈជីវសាស្ត្រៈ មនុស្សជាទម្រង់នៃជីវិតដែលខ្ពស់ជាង គេបំផុតដែលភាវៈ និងសកម្មភាពនានារបស់គេត្រូវបាន កំណត់ដោយច្បាប់ដូចៗគ្នា ដែលច្បាប់នោះគ្រប់គ្រងលើ រូបធាតុផ្សេងៗ។ មនុស្សជាផ្នែកមួយនៃលំដាប់រូបសាស្ត្រ របស់ធម្មជាតិដូចវត្ថុផ្សេងៗទៀតដែរ មនុស្សមានទំហំ ទំងន់ រាងរៅ និង ពណ៌សំបុរ ។
– ទស្សនៈអាកប្បកិរិយានិយមៈ មនុស្សគឺជាភាវៈដែលអាច ត្រូវបានគេប្រើ អាចត្រូវបានគេបង្កើត និង អាចត្រូវបានគេ ធ្វើឲ្យអភិវឌ្ឍន៍ជាច្រើន ដូចគ្នាទៅនឹងសត្វដទៃមួយចំនួន ទៀតដែរ ។

៩- តើមនុស្សខុសពីសត្វត្រង់ណា ?
ចំៈ មនុស្សខុសពីសត្វត្រង់៖
– មនុស្សចេះប្រើប្រាស់ភាសា
– មនុស្សចេះច្នៃប្រឌិត និង បង្កើតថ្មី
– មនុស្សជាសត្វដែលមានលក្ខណៈសង្គម និង នយោបាយ
– មនុស្សមានការយល់ដឹងអំពីប្រវត្តិសាស្ត្រ
– មនុស្សចេះបង្កើតសោភណ្ឌភាព
– មនុស្សមានក្រមសីលធម៌
– មនុស្សមានសាសនា

១០- ចូរនិយាយអំពីទ្រឹស្តីប្រធានវិស័យ និង វត្ថុវិស័យ នៅក្នុងតម្លៃ ?
ចំៈ – ទ្រឹស្តីប្រធានវិស័យៈ បង្ហាញថា តំលៃត្រូវបានគេបង្ហាញឲ្យ ឃើញតាមរយៈមនោសញ្ចេតនា ឥរិយាបថ ឬជំនឿដែលមនុស្ស បានជួបប្រទះ ពោលគឺ អាទិភាពនៃតម្លៃគឺ អាស្រ័យទៅលើ មនុស្ស។
– ទ្រឹស្តីវត្ថុវិស័យៈ អះអាងថា តំលៃគឺជាគុណភាពពិតរបស់ វត្ថុទាំងឡាយ មានន័យថា អាទិភាពនៃតំលៃគឺ អាស្រ័យ ទៅលើវត្ថុ។

១១- ដូចម្តេចដែលហៅថា តម្លៃ? ដើម្បីឲ្យក្លាយទៅជាមនុស្សមាន តម្លៃត្រូវមានលក្ខណៈពិសេសអ្វីខ្លះ? ចូរពន្យល់?
ចំៈ និយមន័យរបស់ តម្លៃ ត្រូវបានកំណត់ដោយអ្នកប្រាជ្ញបីគឺ ៖
– Hunt : តម្លៃគឺជាកម្លាំងជម្រុញលើកទឹកចិត្តយ៉ាងខ្លាំងក្លា ចំពោះអាកប្បកិរិយា ហើយវាជាមូលដ្ឋាននៃការសំរេចចិត្ត ប្រតិកម្ម និង អាកប្បកិរិយារបស់យើង ។
– Perry : តម្លៃគឺជាទំនាក់ទំនងពិសេសរវាងចំណាប់អារម្មណ៍ ជាមួយនឹងគោលបំណងដែលវាបម្រើ។
– Moore : តម្លៃគឺជាបញ្ញត្តិមួយដែលគេមិនអាចកំណត់ អត្ថន័យបាន ។
ដើម្បីក្លាយទៅជាមនុស្សមានតម្លៃត្រូវមានលក្ខណៈពិសេសពីរគឺ
– ចរិយាសម្បត្តិៈ
– វិជ្ជាសម្បត្តិៈ

១២- តើគេចែកចំណាត់ថ្នាក់នៃតម្លៃរបស់មនុស្សជាប៉ុន្មាន? អ្វីខ្លះ?
ចំៈ គេចែកចំណាត់ថ្នាក់នៃតម្លៃរបស់មនុស្សជា៨គឺ៖
– តម្លៃជីវសាស្ត្រ
– តម្លៃសេដ្ឋកិច្ច
– តម្លៃខាងអារម្មណ៍
– តម្លៃសង្គម
– តម្លៃបញ្ញា
– តម្លៃសីលធម៌
– តម្លៃសោភ័ណ្ឌវិជ្ជា
– តម្លៃសាសនា

១៣- ហេតុអ្វីបានជាយើងត្រូវសិក្សា សីលវិជ្ជា?
ចំៈ បានជាយើងត្រូវសិក្សា សីលវិជ្ជា ពីព្រោះ៖
– ការសិក្សាអំពីសីលធម៌អាចបញ្ជាក់ប្រាប់យើងនូវអំពើល្អ និង អំពើអាក្រក់ទាំងឡាយ ។
– មានសីលធម៌ ធ្វើឲ្យសង្គមមានសណ្តាប់ធ្នាប់ មានការ យោគយល់គ្នា ព្រមទាំងមានច្បាប់សម្រាប់ការប្រព្រឹត្ត ។
– ការប្រព្រឹត្តប្រកបដោយសីលធម៌ ឬ អសីលធម៌ ត្រូវបានគេ វាយតម្លៃទាំងក្នុងអតីតកាល និង បច្ចុប្បន្នកាល។
– សីលធម៌ប្រឹងប្រែងបង្ហាញមនុស្សនូវតម្លៃពិតនៃជីវិត ហើយ វាជំរុញឲ្យមនុស្សស្វែងរកតម្លៃទាំងនោះ ។

១៤- ចូរនិយាយអំពី៖
ក- ពុទ្ធប្រវត្តិសង្ខេប
ខ- អរិយសច្ចៈ
ចំៈ
ក- ពុទ្ធប្រវត្តិសង្ខេប
ព្រះពុទ្ធទ្រង់ប្រសូត្រ នៅថ្ងៃ សុក្រ ទី១៥ កើត ខែ ពិសាខ ឆ្នាំ ច ។
នៅពេលប្រសូត្របាន ៥ ថ្ងៃ មានពួកព្រាហ្មណ៍ ៨ នាក់ បានដាក់ ឈ្មោះព្រះនាមព្រះអង្គថា សិទ្ធត្ថកុមារ ។ ក្នុងចំណោមព្រាហ្មណ៍ ទាំង ៨ មានព្រាហ្មណ៍ម្នាក់ឈ្មោះ កោណ្ឌញ្ញព្រាហ្មណ៍ បានទាយ ថា ព្រះរាជបុត្រនឹងបានត្រាស់ជាព្រះពុទ្ធអង្គនៅថ្ងៃអនាគត ។ កន្លងបានរយៈពេល ២ ថ្ងៃក្រោយមក ព្រះមាតាព្រះអង្គទ្រង់ ចូលទីវង្គត ។ នៅពេលព្រះអង្គមានព្រះជន្មាយុ ១៦ វស្សា ព្រះអង្គ ទ្រង់បានរៀបអភិសេកជាមួយព្រះនាងពិម្ពាយសោធរា ។ ពេល ទ្រង់មានព្រះជន្មាយុ ២៩ ព្រះវស្សាទ្រង់បានលួចចេញពីក្រៅ កំផែងវាំងដើម្បីដើរកំសាន្ត ក៏ស្រាប់តែទតឃើញនូវទេពនិម្មិត្ត ដែលស្តែងអំពីឆាកជីវិតមនុស្សគឺ កើត ចាស់ ឈឺ ស្លាប់ ដែល បណ្តាលឲ្យព្រះអង្គមានភាពភ័យរន្ធត់ជាខ្លាំង ហើយទ្រង់ក៏បាន ឃើញអ្នកបួសម្នាក់ដែលបណ្តាលឲ្យព្រះអង្គគិតថាមានតែទៅ បួសទេដែលអាចជៀសផុតពីការកើត ចាស់ ឈឺ ស្លាប់ ទៅបាន ។ នៅពេលយប់កណ្តាលអធ្រាត ទ្រង់ក៏សម្រេចចិត្តលួចចាកចេញពី វាំងទៅបួសចោលក្រុមគ្រួសារសាច់ញាតិព្រះអង្គ ។ រយៈពេល ៦ ឆ្នាំកន្លងទៅ នៅថ្ងៃទី ១៥ កើតខែ ពិសាខ ឆ្នាំ រកា ព្រះអង្គបាន ត្រាស់ដឹងជា ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ ក្នុងការរកផ្លូវរំដោះទុក្ខសត្វលោក ។ នៅថ្ងៃ ១៥ កើត ខែ មាឃ ទ្រង់បាន ដាក់អាយុសង្ខារ ។ នៅថ្ងៃ ១៥ កើត ខែ ពិសាខ ឆ្នាំ ម្សាញ់ ព្រះអង្គ បានចូលបរិនិព្វាន ក្នុង ជន្មាយុ ៨០ វស្សា ។

ខ- អរិយសច្ចៈ គីជាការពិតដ៏ប្រសើរដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់ ។
– ទុក្ខអរិយសច្ចៈ គឺទុក្ខជាសេចក្តីពិត។ ទុក្ខធំៗមានៈ ជាតិទុក្ខ ជរាទុក្ខ ព្យាធិទុក្ខ និង មរណទុក្ខ។
– សមុទយអរិយសច្ចៈ គឺហេតុនៃទុក្ខជាសេចក្តីពិត។ ហេតុ ដែលនាំឲ្យមានទុក្ខមាន២គឺ អវិជ្ជា និង តណ្ហា ។
– និរោធអរិយសច្ចៈ គឺការបំបាត់ទុក្ខជាសេចក្តីពិត។ ដើម្បី បំបាត់ទុក្ខគេត្រូវបំបាត់អវិជ្ជា និង តណ្ហា ។
- មគ្គអរិយសច្ចៈ គឺជាផ្លូវ ឬ មធ្យោបាយបំបាត់ទុកជាសេចក្តី ពិត ។ ដើម្បីបំបាត់ទុក្ខត្រូវដើរតាមផ្លូវកណ្តាល (មជ្ឈឹម បដិបទា ) ។