Thursday, December 19, 2013

ប្រវត្តិសាស្រ្តកម្ពុជា

ចាប់ពីសតវត្សរ៍ទី១
ប្រទេសកម្ពុជាកាន់សាសនាហិណ្ឌូដែលនាំចូលមកក្នុងប្រទេសតាមរយៈ ការធ្វើជំនួញជាមួយជនជាតិឥណ្ឌា។
ចាប់ពីសតវត្សរ៍ទី៦ដល់សតវត្សរ៍ទី៨:
នគចេនឡា ត្រូវបានបែងចែកជាអាណាខែត្រតូចៗជាច្រើនហើយអាណាខែត្រទាំងនោះជាគូ ប្រជែងនឹងគ្នាដែលជាឧបសគ្គរារាំងដល់ការបង្រួបបង្រួមអោយក្លាយទៅ ជាអាណាចក្រតែមួយ។
សតវត្សរ៍ទី៩ដល់សតវត្សរ៍ទី១៣

ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២បានធ្វើការបង្រួបបង្រួមអាណាខែត្រតូចៗអោយក្លាយទៅ ជាអាណាចក្រខែ្មរ។ មហាក្សត្រទាំងឡាយដែលស្នងរាជ្យបន្តពីព្រះអង្គបានធ្វើអោយ អាណាចក្រអង្គររីកចំរើនដល់កំពូល ដោយបានបន្សល់ទុកនូវបា្រង្គបា្រសាទជាច្រើនរហូតមកដល់សម័យក្រោយអង្គរ។
ពីសតវត្សរ៍ទី១៤ដល់សតវត្សរ៍ទី១៨
ក្រុង អង្គរត្រូវបានបោះបង់ ហើយព្រះរាជាណាចក្រខ្មែរធ្លាក់ចុះដុនដាប បន្ទាប់ពីមានសង្រ្គាមដណ្តើមរាជ្យបល្ល័ង្គជាបន្តបន្ទាប់។ ក្នុងពេលធ្វើសង្រ្គាម ស្តេចខ្លះទៅពឹងប្រទេសសៀម ស្តេចខ្លះទៀតទៅពឹងប្រទេសអណ្ណាមដែលជាប្រទេសជិតខាង របស់ខ្លួនអោយជួយ ដោយសន្យាកាត់ទឹកដីអោយទៅប្រទេសទាំងពីរនោះ។
ឆ្នាំ១៨៦៣
អាណាព្យាបាលបារាំងបានបញ្ចប់ការត្រួតត្រាររបស់ប្រទេសសៀម និងប្រទេសវៀតណាមមកលើខែ្មរ និងបានបញ្ចប់ការបែងចែកប្រទេស។ ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាដែលធ្លាប់តែមានទឹកដីធំទូលាយនៅសម័យអង្គរ បានរួញមកត្រឹម១០០ ០០០គីឡូម៉ែត្រការ៉េ។ ក្នុងអំឡុង៩០ឆ្នាំក្រោយមក អាណាព្យាបាលបារាំងបានប្រែក្លាយ បន្តិចម្តងៗទៅជាអាណានិគមបារាំងនៅជ្រោយឥណ្ឌូចិន។
ឆ្នាំ១៩០៧
បន្ទាប់ពីមានអន្តរាគមន៍ពីទ័ពបារាំងមក ប្រទេសសៀមក៏ព្រមប្រគល់ខែត្រខ្មែរចំនួនបីមកអោយខ្មែរវិញរួមមាន ខែត្របាត់ដំបង សៀមរាប និងស៊ីសុផុនដែលរួមមានផ្ទៃក្រឡា៣០ ០០០គីឡូម៉ែត្រការ៉េ។
ឆ្នាំ១៩៣៩
លោក Jules Brévié ដែលជាអគ្គទេសាភិបាលប្រចាំនៅឥណ្ឌូចិនបានកំណត់ដែនកោះ នានា ដែលស្ថិតនៅក្នុងឈូងសមុទ្រសៀមចន្លោះប្រទេសខ្មែរ និងកូស៊ាំងស៊ីន។ ក្រោយមក ខ្សែបន្ទាត់ប្រេវីយេត្រូវបានចាត់ទុកជាព្រំប្រទល់ទឹករវាង ប្រទេសខ្មែរ និងប្រទេសវៀតណាម។
ថ្ងៃទី២៣ មេសា ១៩៤១
ក្រោយពីព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ មុនីវង្សចូលទីវង្គត់ តំណាងរបបវីស៊ីបានលើកព្រះអង្គម្ចាស់នរោត្តម សីហនុ អោយឡើងសោយរាជ្យ។
ថ្ងៃទី៩ កញ្ញា ១៩៥៣
បន្ទាប់ពីមាន «ព្រះរាជបូជនីយកិច្ច» ទាមទារឯករាជ្យរបស់ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ ប្រទេសបារាំងបានចរចាផ្ទេរអធិបតេយ្យភាពមកអោយខ្មែរវិញ។
ថ្ងៃទី២០ កក្កដា ១៩៥៤
កិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងហ្សឺណែវបានឈានទៅបញ្ចប់អាណានិគមបារាំងនៅឥណ្ឌូចិន។
ថ្ងៃទី៣ មីនា ១៩៥៥
ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ បានផ្ទេររាជ្យថ្វាយព្រះបិតាព្រះអង្គព្រះនាមព្រះអង្គម្ចាស់ សុរាមឹត្រ ហើយទៅបង្កើតគណបក្ស«សង្គមរាស្រ្តនិយម»។ គណបក្សនេះបានឈ្នះឆ្នោតដាច់ នៅខែកញ្ញា ហើយទ្រង់បានជាប់ឆ្នោតជានាយករដ្ឋមន្រ្តី។
ខែមេសា ១៩៦០
ក្រោយពេលព្រះបិតាព្រះអង្គរសោយទីវង្គត់ ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ បដិសេធមិនឡើង គ្រងរាជ្យបន្តឡើយ ហើយព្រះអង្គបានកាន់តួនាទីជាប្រមុខរដ្ឋ។
ឆ្នាំ១៩៦៤
ពាក្យ«ខ្មែរក្រហម»ត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ សម្រាប់ហៅអ្នកដែលប្រកាន់ឆ្វេង។
ឆ្នាំ១៩៦៥
ប្រទេស កម្ពុជាបានផ្តាច់ទំនាក់ទំនងការទូតជាមួយអាមេរិក។ រដ្ឋាភិបាលក្រុងវ៉ាស៊ីតោនចោទប្រទេសខ្មែរថាលាក់បំពួនពួកវៀតកុង ហើយបានផ្តល់ភ្លើងខៀវអោយទ័ពអាមេរិកចូលមកតាមចាប់ពួកវៀតកុងនៅលើដីខ្មែរ។
ថ្ងៃទី១ កញ្ញា ១៩៧០
ឧត្តមសេនីយ៍ដឺហ្គោល បានថ្លែងសន្ទរកថានៅទីក្រុងភ្នំពេញអំពាវនាវអោយអាមេរិកដកទ័ពចេញពីប្រទេសវៀតណាម។
ថ្ងៃទី១៨ មីនា ១៩៧០
ខណៈពេលដែលព្រះអង្គគង់នៅសហភាពសូវៀត ឧត្តមសេនីយ៍លន់ នល់ និងព្រះអង្គម្ចាស់ស៊ីសុវត្ថិ សិរិមតៈ បានធ្វើរដ្ឋប្រហារទម្លាក់ព្រះអង្គ។ ព្រះអង្គបានអំពាវនាវពីទីក្រុងប៉េកាំងអោយមានចលនាតស៊ូ។ ព្រះអង្គបានបង្កើតរដ្ឋាភិបាលនៅទីក្រុងប៉េកាំង ដោយបានបញ្ចូលអ្នកប្រកាន់របបកុម្មុយនីស្ត ទៅក្នុងរដ្ឋាភិបាលនោះ។ ពេលនោះ«រណសិរ្សរួបរួមជាតិកម្ពុជា» ត្រូវបានបង្កើតឡើង នៅលើទឹកដីខ្មែរដោយមានសមាសភាពក្រុមអ្នកប្រឆាំងនឹងលោកលន់ នល់ ដែលបានសុំការគាំទ្រពីអាមេរិក ប្រទេសថៃ និងប្រទេសវៀតណាមខាងត្បូង។ សមរភូមិប្រយុទ្ធនៅប្រទេសវៀតណាមបានរីករាលដាលរហូតមកដល់ប្រទេស កម្ពុជា។ របបរាជានិយមបានរលាយដោយផ្លាស់មកវិញនូវរបបសាធារណរដ្ឋខ្មែរ។
ឆ្នាំ១៩៧៣
នៅក្នុងរណសិរ្សរួបរួមជាតិកម្ពុជា សមាសភាពក្រុមអ្នកប្រកាន់ឆ្វេងមានចំនួនលើសលប់ និងបានក្តោបក្តាប់រណសិរ្សទាំងមូល។
ថ្ងៃទី១៧ មេសា ១៩៧៥
ពួកខ្មែរក្រហមកាន់កាប់ទីក្រុងភ្នំពេញ និងបានបង្កើតរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យដែលដឹកនាំដោយសាឡុតស ហៅប៉ុល ពត។
ថ្ងៃទី៣១ ធ្នូ ១៩៧៧
បន្ទាប់ពីមានសង្រ្គាមនៅតាមព្រំដែនអស់រយៈពេល២ឆ្នាំ ទំនាក់ទំនងការទូតរវាងរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ និងប្រទេសវៀតណាមត្រូវបានកាត់ផ្តាច់។
ថ្ងៃទី២ ធ្នូ ១៩៧៨
នៅតំបន់មួយក្បែរស្រុកស្នួលដែលកាន់កាប់ដោយប្រទេសវៀតណាម ខ្មែរជាច្រើនរយនាក់ដែលប្រឆាំងនឹងរបបប៉ុល ពត បានបង្កើត«រណសិរ្សសាមគ្គីសង្រ្គោះជាតិកម្ពុជា»។
ថ្ងៃទី៧ មករា ១៩៧៩
ដោយមានអន្តរាគមន៍ពីទ័ពវៀតណាមយ៉ាងច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់ បន្ទាប់ពីមានសង្រ្គាមនៅតាមព្រំដែនអស់រយៈពេលមួយឆ្នាំមក របបខ្មែរក្រហមបានដួលរលំ ក្រោយពីកាន់កាប់អំណាចអស់រយៈពេលបីឆ្នាំ ប្រាំបីខែ ម្ភៃថ្ងៃមក។ របបនេះបានកាប់សម្លាប់មនុស្សអស់យ៉ាងហោចណាស់មួយលានប្រាំពីរសែននាក់។ មេដឹកនាំរណសិរ្សសង្រ្គោះជាតិកម្ពុជាបានបង្កើតរបបសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិត កម្ពុជា។ កម្ពុជាស្ថិតនៅក្រោមការត្រួតត្រារបស់វៀតណាម។
ថ្ងៃទី១៤ វិច្ឆិកា ១៩៧៩
ដោយមានការជំរុញពីសហរដ្ឋអាមេរិក ប្រទេសចិន ប្រទេសអឺរ៉ុប និងបណ្តាប្រទេសនៅអាស៊ាន មហាសន្និបាទអង្គការសហប្រជាជាតិបានបោះឆ្នោតគាំទ្រក្រុមប្រឹក្សា សន្តិសុខក្នុងការដាក់ទណ្ឌកម្មលើការធ្វើអន្តរាគមន៍របស់ប្រទេស វៀតណាមលើទឹកដីខ្មែរ។ សេចក្តីសម្រចពីរត្រូវបានធ្វើឡើង និងត្រូវបានប្រកាន់យកអស់រយៈពេល១០ឆ្នាំ។ សេចក្តីសម្រេចទីមួយគឺខ្មែរក្រហមជាតំណាងសបច្បាប់តែមួយគត់របស់ ប្រទេសកម្ពុជានៅក្នុងអង្គការសហប្រជាជាតិ។ សេចក្តីសម្រេចទីពីរគឺហាមផ្តល់ជំនួយដល់ការអភិឌ្ឍន៍ប្រទេសកម្ពុជា។ សម្ព័ន្ធមិត្តខាងលើបានបង្កើតអោយមានទ័ពខ្មែរក្រហមឡើងវិញដើម្បី ធ្វើសង្រ្គាមបណ្តេញវៀតណាមពីទឹកដីខ្មែរ។
ថ្ងៃទី៣០ មេសា ១៩៨៩
ក្រោយពីមានការសើរើរដ្ឋធម្មនុញ្ញនៅសម័យសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា ឡើងវិញ របបនេះបានប្តូរទៅជារដ្ឋកម្ពុជា។
ថ្ងៃទី២៦ កញ្ញា ១៩៨៩
ការធ្វើមាតុភូមិនិវត្តន៍ទាហានវៀតណាមចុងក្រោយ។
ថ្ងៃទី២៣ តុលា ១៩៩១
ការចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពត្រូវបានធ្វើឡើងនៅទីក្រុងប៉ារីស។ រាល់ឯកសារយោងទាក់ទិននឹងបទឧក្រិដ្ឋរបស់ខ្មែរក្រហមត្រូវបានដក ចេញពីខ្លឹមសារនៃកិច្ចព្រមព្រៀង។ នៅក្នុងកិច្ចប្រជុំរវាងភាគីខ្មែរទាំងបួនដែលបានប្រព្រឹត្ត ទៅនៅស្នាក់ការឧត្តមក្រុមប្រឹក្សាជាតិ ក្រោមអធិបតីភាពរបស់សម្តេចសីហនុ ឧត្តមក្រុមប្រឹក្សាជាតិបានទទួលស្គាល់ភាពស្របច្បាប់របស់រដ្ឋាភិបាល កម្ពុជា។
ខែមីនា ១៩៩២ ដល់ វិច្ឆិកា ១៩៩៣
ការចុះបំពេញបេសកកម្មរបស់អាជ្ញាធរបណ្តោះអាសន្នរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ដែលហៅកាត់ថាអ៊ុនតាក់ ដើម្បីរៀបចំការបោះឆ្នោតលើកទីមួយនៅកម្ពុជា ដែលប្រព្រឹត្តទៅនៅខែឧសភា ១៩៩៣។
ថ្ងៃទី២៤ កញ្ញា ១៩៩៣
ក្រោយពីមានការអនុម័តរដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មី សម្តេចសីហនុបានក្លាយជាព្រះមហាក្សត្រនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាសាជាថ្មី។ ពេលនោះរដ្ឋាភិបាលក្បាលម៉ាស៊ីនពីរត្រូវបានបង្កើតឡើង ដឹកនាំដោយព្រះអង្គម្ចាស់នរោត្តម រណឫទ្ធិ និងលោកហ៊ុន សែន។
ថ្ងៃទី៧ កក្កដា ១៩៩៤
រដ្ឋាភិបាលបានប្រកាសដាក់ខ្មែរក្រហមអោយនៅ«ក្រៅច្បាប់»។ រដ្ឋាភិបាលសុំអោយអង្គការសហប្រជាជាតិបង្កើតតុលាការដើម្បី ជំនុំជម្រះមេដឹកនាំរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ។
ខែកក្កដា ១៩៩៧
បន្ទាប់ពីមានភាពមិនចុះសម្រុងគ្នាកាន់តែខ្លាំងឡើងៗទាក់ទិននឹងរឿងចរចាជា មួយខ្មែរក្រហម ការប្រឈមមុខគ្នារវាងកងកម្លាំងស្មោះនឹងលោកហ៊ុន សែន និងកងកម្លាំងស្មោះនឹងព្រះអង្គម្ចាស់រណឫទ្ធិក៏បានផ្ទុះឡើង។ លទ្ធផលចុងក្រោយ ព្រះអង្គម្ចាស់រណឫទ្ធិត្រូវបាត់បង់តំណែងនាយករដ្ឋមន្រ្តី។
ថ្ងៃទី១៥ មេសា ១៩៩៨
មរណភាពរបស់ប៉ុល ពត។
ថ្ងៃទី២៦ កក្កដា ១៩៩៨
គណបក្សប្រជាជនរបស់លោកហ៊ុន សែន ទទួលបាន៤១,៤២%នៃសម្លេងឆ្នោត ចំណែកឯគណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិចរបស់ព្រះអង្គម្ចាស់នរោត្តម រណឫទ្ធិ ទទួលបាន៣១,៧%។ គណបក្សទាំងពីរបានចងសម្ព័ន្ធភាពដើម្បីបង្កើតរដ្ឋាភិបាលចម្រុះដែល ដឹកនាំដោយលោកហ៊ុន សែន។ គណបក្សទាំងពីរចាំបាច់ត្រូវតែរួបរួម គ្នាដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងរដ្ឋធម្មនុញ្ញដែលបានចែងថា រដ្ឋាភិបាលត្រូវជ្រើសតាំង ឡើងដោយសម្លេងពីរភាគបីនៃចំនួនតំណាងរាស្រ្តបោះឆ្នោតគាំទ្រ។
ខែធ្នូ ១៩៩៨
អតីតទាហានខ្មែរក្រហមជាច្រើនបានចុះចូលជាមួយរដ្ឋាភិបាល។ ខៀវ សំផន និងនួន ជា ត្រូវបានលោកហ៊ុន សែន ទទួលស្វាគមន៍យ៉ាងរាក់ទាក់ក្រៃលែង ក្នុងនាមការផ្សះផ្សារជាតិ។
ថ្ងៃទី៣០ មេសា ១៩៩៩
ប្រទេសកម្ពុជាបានក្លាយជាសមាជិកអាស៊ាន។
ថ្ងៃទី២៩ មករា ២០០៣
នៅភ្នំពេញ ស្ថានទូតថៃ និងក្រុមហ៊ុនថៃជាច្រើនត្រូវបានដុតបំផ្លាញ បន្ទាប់ពីមាន ពាក្យចចាមអារ៉ាមថាតារាភាពយន្តថៃម្នាក់និយាយថាអង្គរវត្តជារបស់ថៃ។
ថ្ងៃទី៦ មិថុនា ២០០៣
កិច្ចព្រមព្រៀងរវាងរដ្ឋាភិបាល និងអង្គការសហប្រជាជាតិស្តីពីការបង្កើតតុលាកា រដើម្បីជំនុំជំរះអតីតមេដឹកនាំខ្មែរក្រហម ត្រូវបានបង្កើតឡើង។
ថ្ងៃទី២៧ កក្កដា ២០០៣
គណបក្សប្រជាជនឈ្នះឆ្នោតសាជាថ្មី ប៉ុន្តែក្រោយពីមានវិបត្តិរដ្ឋធម្មនុញ្ញអស់រយៈពេលមួយឆ្នាំ ទើបមានរដ្ឋាភិបាលចម្រុះដែលមានសមាសភាពគណបក្សប្រជាជន និងគណបក្សហ្វ៊ុនស៊ិនប៉ិន។
ថ្ងៃទី១១កញ្ញា ២០០៣
ប្រទេសកម្ពុជាក្លាយជាសមាជិកទី១៤៨នៃអង្គការពាណិជ្ជកម្មពិភពលោក។
ថ្ងៃទី២២ មករា ២០០៤
លោកជា វិជ្ជា មេដឹកនាំចលនាសហជីពកម្មករដែលទើបតែដុះពន្លក និងជាស្និទ្ធិនឹងលោកសម រង្ស៊ី ត្រូវឃាតករបាញ់ប្រហារនៅតាមផ្លូវមួយនាទីក្រុងភ្នំពេញ។
ថ្ងៃទី២៩ តុលា ២០០៤
ព្រះមហាក្សត្រព្រះបាទនរោត្តម សីហមុនី បុត្រារបស់ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ ជាមួយនឹងអគ្គមហេសីព្រះនាមមុនីនាថ ឡើងគ្រងរាជ្យបន្ទាប់ពីព្រះបិតាព្រះអង្គបានដាក់រាជ្យកាលពីថ្ងៃទី៧ តុលា។
ថ្ងៃទី៣ កុម្ភៈ ២០០៥
ការដកអភ័យឯកសិទ្ធិតំណាងរាស្រ្តរបស់តំណាងរាស្រ្តគណបក្សប្រឆាំងបីរូប ក្នុងនោះមានប្រធានគណបក្សដែលបានចាកចេញទៅបរទេសមុននោះបន្តិច។
ថ្ងៃទី១០ តុលា ២០០៥
សម្តេចនាយករដ្ឋមន្រ្តីហ៊ុន សែន និងនាយករដ្ឋមន្រ្តីវៀតណាមចុះហត្ថលេខានៅទីក្រុងហាណូយលើ សន្ធិសញ្ញាបំពេញបន្ថែមទៅលើសន្ធិសញ្ញាស្តីពីព្រំដែនឆ្នាំ១៩៨៥។ សន្ធិសញ្ញានេះបានបញ្ចប់ជម្លោះដ៏យូរលង់រវាងប្រទេសទាំងពីរ។
ថ្ងៃទី២២ ធ្នូ ២០០៥
មេដឹកនាំគណបក្សសម រង្ស៊ី ត្រូវតុលាការកាត់ទោសកំបាំងមុខអោយជាប់ពន្ធនាគាររយៈពេល១៨ខែ ដោយយោងលើពាក្យបណ្តឹងចំនួនពីរ មួយមកពីគណបក្សហ្វ៊ុនស៊ិនប៉ិច និងមួយទៀតមកពីនាយករដ្ឋមន្រ្តីហ៊ុន សែន។
ថ្ងៃទី៥ កុម្ភៈ ២០០៦
ដោយមានការទូលសុំពីសម្តេចនាយករដ្ឋមន្រ្តី ព្រះមហាក្សត្រព្រះបាទនរោត្តម សីហមុនី ថ្វាយការលើកលែងទោសដល់លោកសម រង្ស៊ី។
ថ្ងៃទី១១ កុម្ភៈ ២០០៦
លោកសម រង្ស៊ី ត្រឡប់ចូលស្រុកខ្មែរវិញ បន្ទាប់ពីអវត្តមានមួយឆ្នាំ ក្រោយពីមានការលើកអភ័យឯកសិទ្ធិតំណាងរាស្រ្តរបស់លោក។
ថ្ងៃទី៣ កក្កដា ២០០៦
ចៅក្រមខ្មែរ និងបរទេសត្រូវបានជ្រើសតាំងឡើងសម្រាប់អង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុង តុលាការកម្ពុជា (អ.វ.ត.ក) ទទួលបន្ទុកកាត់ទោសអតីតមេដឹកនាំរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ និងអ្នកដែលជាប់ចោទពីបទឧក្រិដ្ឋដ៏ធ្ងន់ធ្ងរចន្លោះឆ្នាំ១៩៧៥ និង១៩៧៩។
ថ្ងៃទី២១ កក្កដា ២០០៦
តាម៉ុក អតីតមេបញ្ជាការទ័ពជាតិនៅរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យដែលគេដាក់រហស្ស នាមថា«មេឃាតករ» ទទួលមរណកាលនៅអាយុ៨១ឆ្នាំ។ តាម៉ុកត្រូវបានចាប់ខ្លួនកាលពីខែមីនា ១៩៩៩ ដើម្បីរង់ចាំការកាត់ទោស។
ថ្ងៃទី៣១ កក្កដា ២០០៧
ឌុច អតីតប្រធានមន្ទីរស២១ជំនាន់ខ្មែរក្រហមដែលជាប់ឃុំឃាំងចាប់តាំង ពីខែមេសា ១៩៩៩មកនោះ ត្រូវបានអង្គជំនុំជំរះវិសាមញ្ញកាត់ទោសពីបទឧក្រិដ្ឋសង្រ្គាម។ ក្នុងចំណោមជនជាប់សង្ស័យចំនួន៥រូបដែលមានឈ្មោះនៅក្នុងបញ្ជីរបស់ សហព្រះរាជអាជ្ញាអមតុលាការដែលមានលក្ខណៈអន្តរជាតិ ឌុចគឺជាជនទីមួយដែលត្រូវតុលាការធ្វើការចោទប្រកាន់។
ថ្ងៃទី១៩ កញ្ញា ២០០៧
នួន ជា ហៅ«បងធំទីពីរ»ដែលត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាអ្នកបង្កើតមនោគម វិជ្ជានៃរបបខ្មែរក្រហម ត្រូវបានចោទប្រកាន់ពីបទឧក្រិដ្ឋប្រឆាំងនឹងមនុស្សជាតិ និងបទឧក្រិដ្ឋសង្រ្គាម ក្រោយពីត្រូវចាប់ខ្លួននៅនឹងផ្ទះលោកនាក្រុងប៉ៃលិន។

ប្រវត្តិសាស្រ្តកម្ពុជា

ព្រះរាជជីវប្រវត្ដិសង្ខេបរបស់សម្ដេចព្រះនរោត្ដមសីហនុមុនពេលឡើងសោយរាជ្យ

បានចុះផ្សាយលើ ខែកក្កដា 1, 2010 ដោយ khmervabaktua

ព្រះបាទនរោត្ដមសីហនុ ប្រសូត្រនៅថ្ងៃអង្គារទី១១កើត ខែ កក្ដិកឆ្នាំច ចត្វាស័ក ព.ស២៤៥៦ត្រូវ នឹង ថ្ងៃទី៣១ ខែ តុលា ឆ្នាំ១៩២២ នៅរាជធានីភ្នំពេញ។ នេះជាពេលវេលាមួយ
ដែលប្រទេសកជាពេលវេលាមួយ ដែលប្រទេសកម្ពុជាស្ថិតក្រោមរបបអាណានិគមនិយមបារាំងនៅឡើយ ។ ព្រះបាទនរោត្ដមសីហនុមាន ព្រះបិតាព្រះនាម នរោត្ដន សុរាម្រិត និង ព្រះមាតាព្រះនាម ស៊ីសុវត្ថិ កុសមៈនារីត្នន៍សិរីវឌ្ឍនា ។ ក្រោយពេលដែល ព្រះបាទ នរោត្ដម សីហនុ ទើបតែប្រសូត្រ ហោរានៅក្នុងព្រះបរមរាជវាំងបានទាយថា ដាច់ខាតត្រូវបំបែក ទារកពីមាតាបិតា បើមិនដូចច្នេះទេទារកនឹងត្រូវស្លាប់ក្នុងវ័យក្មេង ។ ដោយហេតុនេះ ហើយទើបព្រះមាតា ព្រះបិតារបស់ទ្រង់ដាច់ព្រះទ័យប្រគល់ព្រះបាទ នរោត្ដម សីហនុ ទៅអ្នកម្នាង ចៅឃុន ប៉ាត ដែលមានព្រះជន្ម ៧៣ ព្រះវស្សាក្នុងការអប់រំ បីបាច់ថែរក្សាកុមារ ។ ប៉ុន្ដែក្រោយមក
ទៀតព្រះបាទ នរោត្ដម សីហនុ ត្រូវបានសាច់ញ្ញាតិប្រគល់ការបីបាច់ថែរក្សាទៅឱ្យបាវបំរើស្ដ្រីចំណាស់ម្នាក់(មេដោះ) ទទួលខុសត្រូវ។ ព្រះអង្គ ក៏បានរៀបរាប់អំពីកុមារភាព និងការរីកលូតលាស់ជាមូយ អ្នកស្រុកគួរឱ្យទុក
ចិត្ដ ។

ព្រះបាទនរោត្ដមព្រះសីហនុចាប់ផ្ដើមទទួលការអប់រំជាផ្លូវការនៅបឋមសិក្សាមួយនារាជធានីភ្នំពេញ គឺ សាលាហ្វ្រង់ស្វ័របូដាំង ដែលយកភាសាបារាំងជាយាន។ តាំងពីកុមារភាព
ព្រះបាទនរោត្ដមសីហនុមាន ទេពកោ សល្យយ៉ាងពិតប្រាកដអំពីសិល្បៈដូរ្យតន្ដ្រី។ នៅឆ្នាំ១៩៣០ ដោយមានការប្ដេជ្ញាចំពោះការចូលរួមក្នុងសិល្បៈ ភាពយន្ដ មាតាបិតារបស់ទ្រង់បានសម្រេចព្រះទ័យបញ្ផូនត្រង់ឱ្យទៅ
សិក្សានៅវិទ្យាល័យល្បីឈ្មោះមួយ ទូទាំង ឥណ្ឌូចិន ស្ហាសឺលូ-ឡូបា (Chasseloup-Laubat) នៅទីក្រុងព្រៃនគរ ។ តាមបណ្ដាំរបស់ ព្រះមាតាពេលដែល សិក្សានៅទីក្រុងព្រៃនគរ ទ្រង់បានស្នាក់នៅផ្ទះជាមួយអ្នកដទៃ
ដែលជាគយបារាំង សាច់សារលោហិតឥណ្ឌា ដែលជាប់សាច់ញាតិរបស់មន្ដ្រីម្នាក់ដែលធ្វើការនៅក្នុងព្រះបរមរាជវាំងនៅភ្នំពេញ ។ តាមកំណត់ហេតុរបស់ ទ្រង់ ពេលទៅសិក្សានៅព្រៃនគរព្រះអង្គមានមិត្ដភក្ដិពិតប្រាកដ
ទីមួយ ពីរនាក់ដែលមាន គ្រួសារនៅកម្ពុជា ប៉ុន្ដែមានម្នាក់ជា ជនជាតិវៀតណាម និង ម្នាក់ទៀតជាជនជាតិចិន ។

ពេលត្រឡប់មកភ្នំពេញវិញទ្រង់បានចូលរួមពីព្រះអង្គម្ចាស់និង អ្នកអង្គម្ចាស់ឯទៀតក្នុងការសំដែងលើ ឆាកដែលនិយាយជាភាសាខ្មែរនៃល្ខោនបារាំង ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះទ្រង់ជាកុមារឈានមុខ ក្រោមការតំរង់ទិស ពីព្រះបិតុលាព្រះនាមមុនីរ៉េត ។ ជាការពិតណាស់នាពេលនោះដែរការសំរេចចិត្ដក្នុងការប្រគល់រាជបល្ល័ង្គ ទៅឱ្យ ព្រះមហាក្សត្រថ្មីបន្ដពីព្រះបាទមុនីវង្ស ពិតជាមានបញ្ហាស្មុកស្មាញណាស់ ។ ប៉ុន្ដែនៅក្នុងកំណត់សំគាល់ ដែលរៀប ចំក្នុងក្រសួងអាណានិគមនៅទីក្រុងបារីសរយៈពេល ១៤ថ្ងៃមុនពេលដែលព្រះបាទមុនីវង្សចូលទីវង្គត មន្ដ្រីរាជការ អនាមិកម្នាក់បានប្រកាសនូវការឡើងគ្រងរាជ្យសម្បត្ដិរបស់ សម្ដេចព្រះនរោត្ដម សីហនុ ។ត្រង់ បញ្ហានេះដែរ ការសម្រេចចិត្ដប្រគល់រាជ្យសម្បត្ដិនេះបានបង្ហាញហេតុផលដោយឡែកពីគ្នា ក៏ដូចជាមតិ ផ្សេងៗគ្នា ដែលជាកត្ដាជំរុញនូវការគាំទ្រឱ្យព្រះបាទនរោត្ដម សីហនុ ឡើងសោយរាជ្យ ។ តែទោះជា យ៉ាងណាក៏ដោយនៅថ្ងៃទី ២៣ ខែ មេសា ឆ្នាំ១៩៤១ ព្រះបាទ មុនីវង្ស ក៏បានសោយទីវង្គត។ រីឯព្រះបាទនរោត្ដមសីហនុក៏ត្រូវបានគេជ្រើសរើសឱ្យ សោយរាជ្យបន្ដយ៉ាងពិតប្រាកដ។

ទស្សនវិស័យ

បណ្ណសារប្លាក៖ អក្សសាស្រ្តខ្មែរ

ញុំារកឆ្ងាញ់់ ស្រលាញ់់រកល្អ

Posted on ខែវិច្ឆិកា 11, 2011 | មតិ 4

ត្រូវមែនអត់់,ភាសិតខ្ញុំនឹករកឃើញមិញៗនេះ?
មនុស្សទូទៅពិតជាអញ្ចឹងមែនហើយ ប៉ុន្តែយើងក៏ដឹងដែរថាមនុស្ស
ញុំាម្ហូបអាហារឆ្ងាញ់់ទៅតាមចំណង់់ខុសៗគ្នាខ្លះៗដែរ។អ្នកខ្លះញុំាម្ហូប
ដែលខ្លួនថាឆ្ងាញ់់ ប៉ុន្តែចំពោះខ្ញុំបែរជាថាមិនឆ្ងាញ់់ទៅវិញ។មនុស្សគ្រប់់
ជាតិសាសន៌ក្នុងលោក បរិភោគអាហារឆ្ងាញ់់ៗទៅតាមចំណង់់ចំណូលចិត្ត
នៃជាតិសាសន៌របស់់ខ្លួន។ជនជាតិឥណ្ឌា អារ៉ាប់់ បារំាង ចិន ខ្មែរ …..
ចំអិនម្ហូបអាហារខុសៗគ្នា ដើម្បីបរិភោគតាមទំនៀមទំលាប់់របស់់ខ្លួន
ហើយជាតិសាសន៌មួយក៏មិនអាចនឹងបោះបង់់ម្ហូបអាហាររបស់់ជាតិសាសន៌
ខ្លួនហើយមកញុំាម្ហូបអាហាររបស់់ជាតិសាសន៌ដទៃនោះទេ។ទំលាប់់បរិភោគ
នេះ មិនអាចឬមិនងាយនឹងប្ដូរបានទេ ៖ជនជាតិឥណ្ឌា អារ៉ាប់់…ទំលាប់់
បរិភោគអាហាររបស់់ខ្លួនពីដើមយ៉ាងម៉េចនៅតែបន្តជាដរាបរៀងទៅ។
ដូចខ្មែរយើងចូលចិត្តញុំានំបញ្ចុក ដែលជាអាហារប្រពៃណីជាតិខ្មែរ
ហើយនោះ ក៌នឹងមិនអាចបោះបង់់បានទេ ។នំបញ្ចុកនេះ ខ្មែរគ្រប់់គ្នា
ញុំាថាឆ្ងាញ់់ពេញមាត់់គ្រប់់គ្នា ។ប៉ុន្តែចំពោះ ជនជាតិដទៃ ដូចជា
ឥណ្ឌា ឬអារ៉ាប់់ ,គេនឹងមិនចូលចិត្តទេ ទោះបីជាអោយគេភ្លក់់ប៉ុន្មាន
ដងក៏ដោយ ក៏គេនៅតែមិនអាចថាឆ្ងាញ់់ដូចម្ហូបអាហាររបស់់ជាតិសាសន៌គេទេ។
ចំពោះន័យស្រលាញ់់រកល្អ, ក៏យើងអាចវិភាគដូចន័យញ៉ុំារកឆ្ងាញ់់
ខាងដើមភាសិតដែរ។មនុស្សគ្រប់់គ្នា តែងស្រលាញ់់អ្វីគ្រប់់យ៉ាងដែលល្អ
ហើយមិនត្រឹមតែស្រលាញ់់ទេថែមទំាងចង់់បានទៀត។ប៉ុន្តែក្នុងសង្គមរស់់នៅ
មនុស្សមានជំរើសខុសគ្នា ។អ្នកខ្លះគេស្រលាញ់់អ្វីដែលអ្នកផ្សេងទៀត
មិនស្រលាញ់់ មិនចូលចិត្ត។អ្នកខ្លះនិយាយថាស្រលាញ់់ ប៉ុន្តែក្នុងចិត្ត
មិនស្រលាញ់់ឬ មិនពេញចិត្តទេ ដូចករណីស្រីក្រម៉ុំស្រលាញ់់មនុស្សចាស់់
ដើម្បីលុយ ព្រោះបើស្រលាញ់់ប្រុសក្មេងអត់់មានលុយ ក៏មិនអាចតោង

អត្ថបទទាក់់ទង ៖គោចាស់់ស៊ីស្មៅខ្ចី
ខាងក្រោមនេះជាប្រជុំភាសិតខ្មែរដែលខ្ញុំប្រមូលទុកសំ
រាប់តម្រូវការក្នុងការសរសេរឬនិពន្ធ៖
១_ពេលវេលាគឺលុយ
២_ពុតគ្រូកុំត្រាប់់ ច្បាប់់អោយយក
៣_ជ្រងោប៉ុនគល់់ មិនយល់់ប៉ុនសក់់
៤_កុំទុំមុនស្រគាល
៥_ដល់់ត្រើយសើយគូថអោយ
៦_ថោកអីនឹងដៃ ថ្លៃអីនឹងមាត់់
៧_ចេះដប់់មិនស្មើប្រសប់់មួយ
៨_ទៅឥតគេរក មកឥតគេហៅ
៩_ចំណេះជិះកឯង
១០_ដាំជើងក្រានមិនប្រមាណឆ្នាំង
១១_ដូចក្រពើវង្វេងបឹង
១២_មនុស្សចិត្តជាតែងមានគ្នាជាទីពឹង
១៣_ដំរីខ្វាក់់ ទ្រមាក់់ខ្វិន
១៤_បាតដៃ ខ្នងដៃ
១៥_បោះសន្ទូចរំលងភ្នំ
១៦_ចានក្នុងរាវ លែងអីរណ្ដំគ្នា
១៧_ឆ្អិនសឹមស៊ី
១៨_សូវអោយសាច់់កុំបង្ហាញព្រៃ
១៩_កាប់់បំពង់់ រង់់ទឹកភ្លៀង
២០_ឆ្មាមិននៅ កណ្ដុរឡើងរាជ
២១_ខឹងអោយខំអត់់ ខ្សត់់អោយខំរក
២២_គោផ្អើលមិនគិត គិតទៅទាស់់គ្នា
២៣_ងប់់នឹងល្បែងតែងហិនហោច
២៤_ឃ្លោកលិច អំបែងអណ្ដែត
២៥_ចេះពីរៀន មានពីរក
២៦_ឆ្អឹងស្រែកស្បែកហៅ
២៧_ឈើពុក កុំដាក់់គូថលើ
២៨_ជាងមិនកើត បន្ទោសដែក
២៩_ញៀននឹងល្បែង តែងបង់់យស
៣០_ឋានសួគ៌ គួរយើងប្រាថ្នា
៣១_វឌ្ឍីពរ អ្នករតែងត្រូវការ
៣២_តក់់ៗពេញបំពង់់ ឆុងៗកន្លះគ្រហែត
៣៣_ណែនាំខុសផ្លូវ តែងទៅអបាយ
៣៤_ថយយស ព្រោះព្រហើន
៣៥_ទូកទៅ កំពង់់នៅ
៣៦_ធ្ងន់់នឹងថ្ម ក្រនឹងក្ដី
៣៧_នៅផ្ទះម្ដាយទីទៃ នៅព្រៃម្ដាយតែមួយ
៣៨_ផ្លែឈើជ្រុះមិនឆ្ងាយពីគល់់
៣៩_ពងមាន់់កុំជល់់នឹងថ្ម
៤០_មុជមិនជ្រៅ ទៅមិនឆ្ងាយ
៤១_ភ្លើងឆេះតែពីសំរាម
៤២_រស់់ក៏គាប់់ ងាប់់ក៏គួរ
៤៣_លេងក្មេងអាប់់យស លេងពស់់ខាំដៃ
៤៤_កុំយកកទៅលអន្ទាក់់
៤៥_ពងមាន់់កុំផ្ញើនឹងក្អែក
៤៦_ឡេះឡោះ ឡូឡា លោកហៅថាអាប់់យស
៤៧_នឹងលេបវាស្លាក់់ នឹងខ្ជាក់់វាស្លែង
៤៨_បូញមាត់់ បត់់ដុំដៃ
៤៩_មាត់់មានគំរប ដបមានឆ្នុក
៥០_នៅមិននៅ យកជ័រព្នៅត្បៀតឃ្លៀក
៥១_ប្រហែសបាត់់ ប្រយ័ត្នគង់់
៥២_ស៊ីដើម្បីរស់់ កុំរស់់ដើម្បីស៊ី
៥៣_ជីវិតគឺជាការតស៊ូ
៥៤_អោនដាក់់គ្រាប់់ ងើយស្កក
៥៥_បើមិនជួយចែវចូវ កុំតែយកជើងរាទឹក
៥៦_សំដីជាឯក លេខជាទោ
៥៧_ឮផ្គរលាន់់ កុំអាល់់ចាក់់ទឹកចោល
៥៨_សាច់់មិនស៊ីយកឆ្អឹងព្យួរក
៥៩_គោដំបៅខ្នង ក្អែកហើររំលង រំសាយកន្ទុយ
៦០_ដំរីសារស្លាប់់យកចង្អេរមកបាំង
៦១_អណ្ដើកនៅជើង បាច់់អីក្ដក់់ឆ្កែ
៦២_ទំពក់់វាទៅ ទើបព្នៅវាជ្រុះ
៦៣_កុំពត់់ស្រឡៅ កុំប្រដៅមនុស្សចាស់់/មនុស្សខូច?/ស្រីខូច?
៦៤_ម្ង៉ៃនឹងចេះអោយគេកោត ម្ង៉ៃនឹងឆោតអោយគេអាណិត
៦៥_ប្រាក់់ក៏បង់់ថង់់ក៏ដាច
៦៦_សប្បុរសពេកចាញ់់ធន នាទុរជនចាញ់់ឥន្រ្ទីយ៌
៦៧_ដំបៅមិនឈឺ យកឈើចាក់់
៦៨_ចង់់ឆ្ងាញ់់អោយរកអន្លក ចង់់ស្រណុកអោយនឿយពីក្មេង
៦៩_នាងរត់់រកអ្នក មេខាតលក្ខណ៏រត់់រកអាបាក់់ទន្សា
៧០_សំដីសជាតិ មាយាទសពូជ
៧១_ផ្លូវវៀចកុំបង់់ ផ្លូវត្រង់់កុំគន្លង
៧២_កាលដែលឈឺធ្ងន់់យកដំរីទៅបន់់ ដល់់ជំងឺស្រន់់យកពងមាន់់ទៅថ្វាយ
៧៣_ត្រីមួយកន្ត្រក ស្អុយមួយស្អុយទាំងអស់់
៧៤_ឃ្លានឆ្ងាញ់់ ស្រលាញ់់ល្អ
៧៥_ទឹកហូរមិនដែលហត់់ ប្រុសក្បត់់កុំអោយជឿ
៧៦_មនុស្សខ្វាក់់មួយនគរ មនុស្សខ្វាក់់តែភ្នែកម្ខាងគឺជាស្ដេច
៧៧_អណ្ដាតជាអាទិ៏គន្លង បានសុខទុកផងពីព្រោះអណ្ដាត
៧៨_សាមគ្គីគឺជាកំលាំង
៧៩_ទឹកឡើងត្រីស៊ីស្រមោច ទឹកហោចស្រមោចស៊ីត្រី
៨០_ឆ្កែខាំអោយរកម្ចាស់់ គោឆ្កឹះអោយរកនាយ
៨១_ធ្វើបុណ្យបានបុណ្យ ធ្វើបាបបានបាប
៨២_ដំរីជើងបួនគង់់មានភ្លាត់់ អ្នកប្រាជ្ញចេះស្ទាត់់គង់់មានភ្លេច
៨៣_ចុះទឹកក្រពើ ឡើងលើខ្លា
៨៤_ម៊ឺះៗ កេះឆ្នាំងបាយធ្លុះ
៨៥_តោកៗសឹកមាត់់ត្រឡោក ឆ្អែតពោះក្របី
៨៦_សាបមួយដៃប្រៃមួយចឹប
៨៧_អង្គុយលើចង្អេរលើកខ្លួនឯង
៨៨_មនុស្សកុំមើលងាយមនុស្ស
៨៩_ហុតទឹកសំលឹងកាក
៩០_សំណាបយោងដី ស្រីយោងបុរស
៩១_អូសទូកកុំអោយល្អាន ចាប់់ត្រីបានកុំអោយល្អក់់ទឹក
៩២_នំមិនធំជាងនាឡិ
៩៣_ចិត្តជាទេវទត្ត មាត់់ជាទេវតា
៩៤_យល់់ញាតិ ឃ្លាតច្បាប់់
៩៥_ចូលស្ទឹងតាមបទ ចូលស្រុកតាមប្រទេស
៩៦_ភូតនៅហោរ ចោរនៅជាង
៩៧_ស្ងៀមជាងស្រដី
៩៨_គ្នាច្រើនអន្សមខ្លោច គ្នាដូចស្រមោចអន្សមឆៅ
៩៩_មួយជំហ៊ានថយក្រោយ ជាត្រើយសុភមង្គល (បានពីប្អូនពិសិទ្ធ)
១០០_ចេះឯងអោយក្រែងចេះគេ
១០១_យល់់តូចកុំអាលខំ ទោះយល់់ធំកុំអាលស្រាយ
១០_គេខុសកុំអាលអរ គេសាទរកុំអាលអួត
១០៣_កុំយកមេឃទ្រាប់់អង្គុយ
១០៤_ដេកផ្សំដួល រមួលផ្សំគ្រេច
១០៥_អត្ថាហិ អត្តនោ នាថោ,ខ្លួនទីពឹងខ្លួន
១០៦_ចំណេះជាអាហារ ប្រាជ្ញាជាអាវុធ
១០៧_ចង់់ដឹងផលពិត អោយពិនិត្យរកហេតុ
១០៨_សប្បាយមិនដែលគ្មានទុក្ខ
១០៩_ចិត្តល្អ មិនក្រយូរ
១១០_វិជ្ជានាំអោយមានវិន័យៗនាំអោយមានសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរៗនាំ
អោយមានទ្រព្យសម្បត្តិៗនាំអោយបានធម៌ៗនាំអោយបានសុខ។
១១១_ធ្វើល្អបានល្អ ធ្វើអាក្រក់់បានអាក្រក់់
១១២_មានៈបាត់់មិត្ត ឥតអ្នកជាផៅ ក្រេវក្រោធឃោរឃៅរមែងបាត់់អង្គ
១១៣_នឹងលេបវាស្លាក់់ នឹងខ្ជាក់់វាស្លែង
១១៤_ប្រើអន្ទង់់ទៅចំហុងនឹងភក់់
១១៥_អ្នកមានរក្សាខ្សត់់ ដូចសំពត់់ព័ទ្ធពីក្រៅ អ្នកប្រាជ្ញរក្សាខ្លៅ ដូចសំពៅនូវសំប៉ាន
១១៦_លោកថាល្វា សម្បកក្រៅហោង ភ្លឺផ្លេកយល់់យង់់ រីក្នុងផ្លែ សឹងតែមមង់់ក្រាស់់ក្រៃនៅក្នុង នោះហោងលោកថា
១១៧_ស្អប់់ជំពប់់លើ
១១៨_ចង់់ចេះអោយសំលាប់់អាចារ្យ ចង់់បានផ្លែផ្កាអោយយកភ្លើងដុតគល់់
១១៩_ខឹងគោ វាយរទេះ